kurşun(II) oksit olarak da adlandırılan Kurşun monoksit , PbO moleküler formülüne sahip inorganik bileşiktir. PbO iki polimorfda oluşur: tetragonal kristal yapıya sahip litarj ve ortorombik kristal yapıya sahip massikot. PbO için modern uygulamalar çoğunlukla kurşun bazlı endüstriyel cam ve, bilgisayar bileşenlerini de kapsayan endüstriyel seramiklerdir. Amfoterik bir oksittir.[2]
Yapımı
PbO, kurşun metalinin yaklaşık 600 °C’de havada ısıtılmasıyla hazırlanabilir . Bu sıcaklıkta, diğer kurşun oksitlerin havada oksidasyonunun da son ürünüdür:
PbO2 293 °C→ Pb12O19 351 °C→ Pb12O17 375 °C→ Pb3O4 605 °C→ PbO
Kurşun(II) nitrat veya kurşun(II) karbonatın termal ayrışması da PbO oluşumuna neden olur:
2 Pb(NO3)2 → 2 PbO + 4 NO2 + O2
PbCO3 → PbO + CO2
PbO, ham kurşun cevherlerini metalik kurşun haline getirmek için büyük bir ara ürün olarak üretilir. Kurşun cevheri çoğunlukla galen (kurşun(II) sülfür)’dir. Yaklaşık 1000 °C sıcaklıkta sülfür, oksite dönüştürülür
2 PbS + 3 O2 → 2 PbO + 2 SO2
Metalik kurşun, PbO’in karbon monoksit ile yaklaşık 1200 °C’de indirgenmesiyle elde edilir:
PbO + CO → Pb + CO2
Yapısı
X ışını kristalografisi ile belirlendiği gibi, hem polimorflar hem de tetragonal ve ortorombik piramidal dört koordinatlı bir kurşun merkeze sahiptir. Tetragonal formda dört kurşun–oksijen bağı aynı uzunluğa sahiptir. Ancak, ortorombikte bağların ikisi daha kısa ve ikisi daha uzundur. Piramidal görünüş stereokimyasal olarak aktif yalın çift elektron varlığını gösterir. PbO, tetragonal örgü yapısında meydana geldiğinde buna litarj; ve PbO, ortorombik örgü yapısına sahip olduğunda buna massikot denir. PbO kontrollü ısıtma ve soğutma ile massikottan litarja veya tersi olarak değiştirilebilir. Tetragonal form genellikle kırmızı veya turuncu, ortorombik formda genellikle sarı veya turuncudur. Ancak, renk yapının çok güvenilir bir göstergesi değildir. PbO’in tetragonal ve ortorombik formları doğal olarak nadir mineraller olarak bulunur.
Reaksiyonları
Bu maddenin kırmızı ve sarı formları entalpideki küçük bir değişikle ilişkilidir:
PbO(kırmızı) → PbO(sarı) ΔH = 1.6 kJ/mol
PbO amfoteriktir, yani hem asitlerle hem de bazlarla reaksiyona girer. Asitlerle, [Pb6O(OH)6]+4 gibi okso kümelerinin aracılığıyla Pb+2 tuzları oluşturur. Kuvvetli bazlarla, PbO plumbit (plumbat(II) olarak da adlandırılır) tuzları oluşturmak için çözünür:[9]
PbO + H2O + OH− → [Pb(OH)]−3
Uygulama alanları
Kurşun camdaki kurşun türü normalde PbO’dir. Bu nedenle, PbO cam yapımında yaygın olarak kullanılır. Cama bağlı olarak, camda PbO kullanmanın faydası camın kırılma indisini arttırmak, camın viskozitesini azaltmak, camın elektriksel özdirencini arttırmak ve camın X ışınlarını absorbe etme kabiliyetini arttırmak gibi bir veya daha fazla olabilir. PbO’in endüstriyel seramiklere eklenmesi (camda olduğu gibi), malzemeleri manyetik ve elektriksel olarak daha inert hale getirir ([[Curie sıcaklığı]nı arttırarak]) ve genelliklede bu amaçla kullanılır.Tarihsel olarak PbO, ev seramikleri için seramik sırlarında da yaygın olarak kullanılmıştır ve halen kullanılmaktadır, ancak artık yaygın olarak kullanılmamaktadır. Diğer daha az baskın uygulamalar, kauçuğun vulkanizasyonu ve belirli pigmentlerin ve boyaların üretimini içerir.[2] PbO, katot ışını tüpünün camında X ışını emisyonunu engellemek için kullanılır, ancak esas olarak boyun ve hunide kullanılır çünkü ön panelde kullanıldığında renk değişikliğine neden olabilir. Ön panel için stronsiyum oksit tercih edilir.
Kurşun tüketimi ve dolayısıyla PbO’nun işlenmesi otomobil sayısı ile ilişkilidir, çünkü otomobil kurşun asit akülerinin ana bileşeni olmaya devam etmektedir.
Toz halinde litarj formunda, yaldız yapımında kullanılan hava şartlarına dayanıklı bir haşıl oluşturmak için bezir yağı ile karıştırılıp kaynatılabilir. Litarj, altın varağa sıcak ve parlak görünmesini sağlayan koyu kırmızı bir renk verirken, bezir yağı yapışma ve dayanıklı düz bir ciltleme yüzeyi sağlar.
PbO organik sentezde, belirli kondenzasyon reaksiyonlarında kullanılır.
PbO, Plumbikon adı verilen bir video kamera tüpündeki giriş fotoiletkenidir.
Diatomit'in Kene Mücadelesinde Kullanımı Diatomit (veya diğer adıyla diyatomlu toprak), doğal olarak oluşmuş, mikroskobik deniz…
Diatomit’in (Diatomik Toprak) Parazit ve Böcek Kontrolünde Kullanımı Diatomit, diğer adıyla diyatomik toprak (diatomaceous earth…
Kalsiyum polisülfür (CaSₓ), genellikle açık sarıdan koyu kırmızıya kadar değişen renkte, suda çözünebilen bir kimyasal…
Silisyum karbür (SiC), yüksek sertliği, ısıya dayanıklılığı ve kimyasal kararlılığı sayesinde birçok endüstride tercih edilen…
Potasyum silikat (K₂SiO₃), tarımda özellikle bitki sağlığını ve dayanıklılığını artırmak için kullanılan bir üründür. Antep…
Magnezyum silikat (Mg₃Si₄O₁₀(OH)₂), doğal veya sentetik olarak elde edilebilen, çok yönlü kullanıma sahip bir mineral…